نام دیگر فولاد خشکه هوایی یا تندبر HSS می باشد. واژهی HSS مخفف شده معادل انگلیسی High-Speed Steels میباشد.
وجود عناصر آلیاژی تنگستن و وانادیوم در این فولاد باعث شده که فولاد تندبر در مقایسه با فولادهای کربنی مقاومت بالایی در برابر سایش داشته باشند. فولاد خشکه هوایی (HSS) عموما بیشتر از ابزار های قدیمی مورد استفاده قرار میگیرد. زیرا فولادها HSS بدون از دست دادن فرم یا سختی خود میتوانند دوام خوبی در دمای بالاتر داشته باشند.
کاربرد فولادهای خشکه هوایی (تندبر) بیشتر برای ساخت تیغه ارههای برقی و مته میباشد.
فولادهای HSS در دو نوع زیر تقسیم بندی میشوند.
فولادهای حاوی تنگستن
در صورتی که در فولادهای تندبر از ۱۸ درصد آلیاژ تنگستن استفاده شود به آن فولادهای تنگستن پایه میگویند.
فولادهای حاوی مولیبدن
در صورتی که در فولادهای تندبر از ۱۸ درصد آلیاژ مولیبدن استفاده شود به آن فولادهای مولیبدن پایه میگویند.
فولادهای تندبر (خشکه هوایی) فولادهای آلیاژی هستند که از عناصر آلیاژی تنگستن و مولیبدن، ویژگیهای خود را دریافت میکنند.
فولادهای HSS تنگستن پایه در مقایسه با فولادهای HSS مولیبدن پایه کاربرد بیشتری دارند.
همچنین فولادهای تندبر مولیبدن پایه به علت مقاومت کمی که دارند، از نظر قیمت ارزانتر هستند.
وجود عناصر آلیاژی نظیر مولیبدن، کروم، تنگستن، وانادیوم در فولادهای خشکه هوایی باعث شده که به فولادی با کارآیی بالا تبدیل شوند.
به همین علت این فولادها قادرند که سختی خود را در دمای بیش از ۵۰۰ درجه سانتیگراد حفظ کنند و مقاومت خوبی در برابر سایش داشته باشند.
برای بهبود خاصیت سختی در فولاد تندبر میتوان به آن عنصر کبالت اضافه کرد. فولادهای HSS با دارا بودن سختی به طور میانگین ۶۰ تا ۷۰ راکول در دستهی سختترین فولادهای آلیاژی جای گرفته است.
کاربرد فولادهای خشکه هوایی (تندبر)
- از فولادهای تندبر برای ساخت انواع ابزارهای برشی نظیر ابزار دنده تراشی، تیغه تراش، دریل، فرز برش، مته، تیغههای اره و غیره استفاده میشود.
- همچنین روزانه استفاده از فولادهای تندبر برای قالب سازی و مهرزنی رو به افزایش میباشد.
- از این فولاد برای ساخت ابزارهای دستی نیز استفاده میشود علی الخصوص برای مواردی که سختی و مقاومت سایشی بالا اهمیت داشته باشد تا برای استفاده از ابزارها برای برنامههای کاربردی که کم سرعت و دارای لبههای تیز هستند. مثل ساخت چاقوهای جیبی و آشپزخانه، متههای حفاری و غیره.
- محبوبترین نوع فولاد برای استفاده در خراطی، فولاد ابزارهای HSS میباشد. زیرا سرعت حرکت در لبه ها برای فولاد ابزار دستی بسیار بالا است.
به دلیل سختی و مقاومت زیادی که فولاد تندبر در زمان برش دارد، علاوه بر موارد بالا کاربردهای زیادتری دارد که شامل موارد زیر می شود.
- عملیات حرارتی فولاد تندبر
یکسری عملیات حرارتی بر روی فولادهای خشکه هوایی (تندبر) صورت میگیرد که این عملیات حرارتی شامل موارد زیر است.
- دمای آنیلینگ فولاد HSS
عملیات حرارت دهی فولاد خشکه هوایی در دمای ۸۰۰ تا ۸۶۰ درجه سانتی گراد انجام می شود. بعد از ای عملیات در کوره، خنک می شوند. سختی فولاد تندبر طی این فرایند افزایش می یابد.
- تنش تسلیم
برای کاهش اعوجاج، در طی عملیات حرارتی، فولاد به مدت یک ساعت در دمای ۶۰۰ تا ۶۵۰ درجه سانتیگراد حرارت داده می شود و در هوای آزاد خنک می شود.
- فرجینگ
دمای آهنگری (فرجینگ) فولاد خشکه هوایی ۹۰۰ تا ۱۱۰۰ درجه سانتی گراد میباشد.